Het sterftecijfer is één van de landelijke kwaliteitsindicatoren waarop ziekenhuizen de kwaliteit van hun zorg evalueren. U kunt dit cijfer een beetje zien als een graadmeter om per jaar de sterfte in ziekenhuizen te kunnen vergelijken. Het sterftecijfer is niet hetzelfde als het aantal overleden patiënten. Veel meer gegevens spelen een rol bij het berekenen van het sterftecijfer.

Wilt u met sterftecijfers de kwaliteit van ziekenhuizen vergelijken? Dan heeft u meer gegevens nodig dan alleen het aantal overleden patiënten.

Stel dat in het ene ziekenhuis binnen een jaar 2 mensen overlijden en in een ander ziekenhuis 20. Is het ene ziekenhuis dan beter dan de andere? Dit hoeft niet zo te zijn. Want misschien behandelt het eerste ziekenhuis wel minder patiënten in een jaar. En zien zij patiënten met minder ernstige ziektes. Dit soort gegevens spelen ook een rol. Deze gegevens verhogen namelijk wel de kans op sterfte, maar hebben niets te maken met de kwaliteit van zorg.  

Het sterftecijfer is een manier om het aantal overleden patiënten te koppelen aan dit soort andere gegevens. Zo kunt u met behulp van het sterftecijfer de kwaliteit van ziekenhuizen vergelijken.

Net als elk ziekenhuis in Nederland berekenen wij het sterftecijfer met behulp van zogenoemde HSMR en SMR cijfers.

De HSMR cijfer

HSMR staat voorHospital Standardized Mortality Ratio (gestandaardiseerd sterftecijfer).

Wanneer de HSMR 100 is, dan betekent dit dat in een ziekenhuis het aantal overleden patiënten precies hetzelfde is als het aantal ‘verwachte’ sterfgevallen. ‘Verwachte sterfte’ is de sterfte die een ziekenhuis kan verwachten op basis van het ‘soort’ patiënten in het ziekenhuis. Dit heeft te maken met gegevens als:

• Leeftijd (behandelt het ziekenhuis meer oude of jonge patiënten?)
• Ernst van de ziekte (behandelt het ziekenhuis meer complexe of simpele aandoeningen?)
• Spoedgevallen (behandelt het ziekenhuis meer spoedgevallen of geplande opnames?)

De HSMR koppelt het aantal sterfgevallen aan dit soort andere gegevens.

Een HSMR van onder de 100 geeft aan dat in een bepaald jaar in een ziekenhuis minder patiënten zijn overleden dan op basis van het landelijk gemiddelde mag worden verwacht. Een hoog HSMR kan betekenen dat er misschien iets mankeert aan de kwaliteit van zorg. Andersom zou een laag HMSR kunnen wijzen op ‘uitstekende zorg’.

De HSMR geeft een gemiddelde weergave van verschillende diagnosegroepen of patiëntencategorieën (de zogenoemde SMR’s). Dit zijn groepen patiënten met bijvoorbeeld een specifieke aandoening. Denk aan borstkanker of hartklepaandoeningen.
De HSMR zegt wel wat over de sterfte in een ziekenhuis, maar niet alles. De sterfte kan namelijk per afdeling verschillen. Het kan zijn dat er aan de ene ziekte of behandeling veel mensen overlijden en aan een andere juist weinig.

Het SMR cijfer

SMR staat voor Standard Mortality Ratio. SMR geeft (net als de HSMR) aan hoe hoog de sterfte in een ziekenhuis is vergeleken met het landelijke gemiddelde, maar dan voor een bepaalde diagnosegroep of patiëntencategorie. Ook bij de SMR cijfers wordt rekening gehouden met factoren die van invloed kunnen zijn op sterfte, zoals de ernst van de aandoening en leeftijd. 

Meet de HSMR alles?

Nee. De HSMR koppelt het aantal overleden patiënten alleen aan gegevens die een ziekenhuis ook daadwerkelijk kan registreren. Sommige gegevens zijn ook van invloed op een sterftecijfer, maar kun je niet vastleggen. Denk bij moeilijk te registreren gegevens aan: 

• De conditie van een patiënt (zijn de patiënten in het ziekenhuis fit of minder fit?) 
• Erfelijke factoren (hebben de patiënten in het ziekenhuis aanleg voor specifieke ziektes of niet?) 

Wie berekent sterftecijfers? 

Het Centraal Bureau voor de Statistiek berekent de sterftecijfers voor alle ziekenhuizen in Nederland. De ziekenhuizen maken de cijfers vervolgens via hun website openbaar.

Wij gebruiken de sterftecijfers intern voor nader onderzoek. Dit doen we onder andere door dossiers van overleden patiënten te onderzoeken. Wij doen dit aan de hand van een internationaal erkende methode: de IHI Global Triggertool. Zijn er opvallende gegevens? Dan zoeken wij naar een verklaring.

Speciale aandacht gaat uit naar de dossiers van patiënten die voorafgaand aan een ziekenhuisopname een kleine kans hebben op overlijden, maar toch zijn overleden. We kijken onder andere of er leerpunten uit deze dossiers te halen zijn.

HSMR cijfers

In onderstaande tabel staan de HSMR cijfers van ons ziekenhuis over 2020 en het gemiddelde over de jaren 2018 – 2020.

SMR cijfers

Bekijk de SMR van de diagnosegroepen van ons ziekenhuis.

* Voor het Ommelander Ziekenhuis staat in de jaarlijkse CBS-publicatie een hoger sterfteratio over 2021 dan voorgaande jaren. Het betreft een eenmalige uitschieter met een verklaarbare administratieve oorzaak. Er ligt geen verband met de kwaliteit van onze zorg, dit is op hetzelfde niveau gebleven.

In 2021 vond er een logistieke wijziging in de sterfteregistratie in het Ommelander Ziekenhuis plaats. Daardoor stond bij ons ziekenhuis een aantal parameters verkeerd ingesteld. Dat is ontzettend vervelend, want dat werkte in alle systemen door, met als gevolg een administratief hogere sterfteratio (HSMR). Ondertussen is dit gecorrigeerd en in de systemen aangepast, zodat dit niet weer kan gebeuren. Naar verwachting zit de HSMR voor 2022 weer op hetzelfde niveau als in de jaren 2018-2020.

In de leeswijzer Sterftecijfers ontwikkeld door de Consumentenbond of op de website van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) vindt u achtergrondinformatie over dit onderwerp.